کارهایى که باید انجام بگیرد و کارهایى که باید ترک شود، اینها وظیفه‏هایى هستند که بر عهده‏ى همسران قرار داد.

این وظایف برخاسته از هدف‏ها و نیّت‏ها و از آثار و نتایج ازدواج است.

آموزش‏

کسى که مى‏خواهد آش بپزد یا رانندگى کند، بدون آموزش وارد نمى‏شود. آیا مى‏شود عمرى از دو طرف را بدون آموزش و شناخت ضعف‏ها و نیازها و شناخت روش برخوردها و گفت و گوها به تباهى کشید؟ راستى که در ساعت‏هاى انشاء و در دوره‏هاى تحصیلى مى‏توان طرز برخورد و صلح و قهر و ظرفیت و خشونت و حلم و صبر و یا شتاب و تندى را آموخت. این که چگونه صلح کنیم و یا این که چگونه درگیر شویم و چه وقت سخت گیرى کنیم و ... مى‏تواند موضوعات تأمل برانگیزى باشد و حتى بچه‏هاى لجوج و ناهنجار را به تأمل وادارد. آموزش مسائل زندگى و مشکلات و برخوردها، اساس آموزش است. آدم‏ها به طور طبیعى مى‏توانند مثل پرستوها، چلچله‏ها و کبوترها به یکدیگر جذب شوند، ولى عامل غریزه نمى‏تواند تمامى زندگى آدم‏ها را بچرخاند، که نیاز به آموزش و تعلیم و مشورت و نظارت، از اینجا ضرورت دارد.

مشورت‏

مشورت فقط جمع آورى نظریات این و آن نیست، که اساس مشورت بدست آوردن اطلاعات و جمع بندى و مقایسه‏ى نظریه‏ها مى‏تواند باشد. در این مشاوره‏ها زمینه‏هاى روانى و اجتماعى و اقتصادى و یا نیازها و هوس‏ها و پُر خواهى‏ها مى‏تواند مطرح شود و برخوردهاى گوناگون، سنجیده و مقایسه شود و سپس عملى شود و اجرا گردد.

نظارت‏

یک گیاهى که مى‏کارى باید در فضاى امن و با پوشش پَرچین و دیوار و با مواظبت از بچه‏هاى بازیگوش و بى‏احتیاطى‏هاى بى‏حساب، همراه بشود تا رشد کند و ساقه‏هاى محکم بگیرد و از آسیب نهراسد. این نظارت از همراهان باید لطیف و نامرئى باشد و این نظارت از همسران باید با دقت و فراست و دور از ساده انگارى و بى‏خیالى باشد، که آتش سوزى‏هاى بزرگ از جرقه‏هاى کوچک آغاز مى‏شود و سیلاب‏ها از قطره‏ها سر مى‏گیرند.

- براى رسیدن به آرامش زندگى و هدف سَکَن و تعادل، بدگویى، بدبینى، بدخواهى و بدرفتارى، مزاحم است. شماتت و خشونت، آتش افروز است.

تکرار و تذکر مداوم ملال آور است. براى آرامش، توقع کم، تحمل زیاد مى‏آورد و توجه مناسب دو طرف و پذیرش دو طرف و همدلى و همکارى و همراهى و هماهنگى، با هم گره مى‏خورند و در هم مى‏بالند.

- براى پوشش ضعف‏ها و مداواى کمبودها، علاقه و محبت حرف اساسى و عاملِ کار ساز است. نزدیکى و صمیمیت، ایجاد زمینه براى گفت‏وگو و دادن فرصت براى بازگشت و صلح و چشم پوشى و غَمض عین کارساز است.

در روایت هست: لو عَلِم الخلق کیف خلق اللّه الخلق لم یَلُم أحدٌ أحداً.

اگر مخلوقات خدا مى‏دانستند که خدا چگونه آنها را آفریده، ملامت‏ها کم مى‏شد.

اگر اندازه و توانایى در نظر بیاید، تحمیل‏ها و پرخواهى‏ها کمتر خواهد شد.

- براى حرث و بهره بردارى، کاشتن و پیراستن و برداشتن لازم است.

حوصله داشتن، انتظار کشیدن، ایجاد فرصت کردن و از فرصت‏هاى موجود بهره گرفتن، لازم است.

اینها وظیفه‏هایى است که از هدف‏ها و از خواسته‏هاى تو منشأ مى‏گیرد.

هر چه بیشتر بخواهى باید بیشتر اقدام نمایى. کسى که در سطح غریزه است، غریزه کارگزار اوست و او وظیفه‏اى ندارد. ولى آدمى که از این سطح بالاتر آمده، باید با مروّت و محبّت، به عمل روى بیاورد و با معرفت و محبّت از طرف خود توقع داشته باشد. «1» و با توسل و توجه به حق، بخواهد که نهال وصلت آنها زیر پاى شیاطین خرد نشود و در محدوده‏ى دنیا نپوسد و براى همین چند روزه نباشد، که مى‏توان با همسر مهربان به آرامش و پوشش و بهره‏هاى بسیار رسید. و مى‏توان تمامى دین و یا دو سوم دین و یا نصف دین و یا ثلث دین را حفظ کرد، که هر چه فوران‏هاى جنسى و عاطفى زیادتر باشد و هر چه وسوسه‏ها گسترده‏تر باشد، ناچار خطر زیادتر خواهد بود و تمامى دل و دین و یا اندازه‏اى از آن آسیب خواهد دید.

در انتخاب همسر، معیار و میزان انتخاب، همان خصوصیات و نکته‏هایى است که براى تو مهم است. زیبایى، صدا، اندام و حالت‏هایى که براى تو مهم هستند، نمى‏توانى به آن بى‏اعتنا باشى، مگر آنکه از آن عبور کرده باشى و گذشته باشى. منى که حالتى خاص و چهره‏اى خاص در رؤیاهایم نشسته، نمى‏توانم به دیگرى روى بیاورم و با آن مأنوس باشم، هر چند همه‏ى خوبى‏ها را هم داشته باشد. پس تا هنگامى که اسیر هستى، به تقلید پرواز نکن و مطمئن باش که بت‏هاى تو را هر چند که به آن دست بیایى، مى‏شکنند و در این دنیا برایت دلخوشى نمى‏گذارند.

در هر حال علاقه از دو طرف و ظرفیت و قدرت روحى و ظرافت برخوردها، مهم هستند. با این خصوصیات، همسر تو جلوگیر هدف تو نخواهد بود و درگیرى‏ها و برخوردها براى تو سازنده خواهد شد.

در انتخاب همسر، کسى را دنبال کن که بر تو تکیه داشته باشد و به تو افتخار کند. رَجل، پاى زندگى است. این مرد است که باید تکیه گاه باشد، نه اینکه خود ذلیل و متکى به غیر باشد.

نقطه ضعف‏هاى تو باعث اسارت تو و تسخیر تو مى‏شود. کلید فتح قلعه‏ى دل‏ها، تعلق‏ها و نقطه ضعف‏هاى آن است.

در محبت یا گفت و گو، حدّ نگه دار، تا آنجا که هنوز به جمله‏هایى از تو مشتاق هستند، خاموشى تو شیرین است. دلزدگى، حتى از محبت، نفرت انگیز است. به همان اندازه‏اى محبت و اقبال داشته باش که طرف تو نیاز دارد، نه به اندازه‏اى که تو دارى. هنگام راحتى و انس، در دل بهار زندگى، از پاییز هم یادى بکن. این توجه، تعلق و دلبستگى را ضعیف مى‏کند و تو را آماده مى‏سازد و براى حوادث، مصونیّت مى‏بخشد.

در لحظه‏هاى خوشى و شادى، براى دیگران هم سهمى بگذار و اگر مزاحم تو شدند سخت گیر نباش، که گذشت از خوشى‏ها، تو را به خوبى‏ها مى‏رساند. «1»

از کسانى نباش که رنج‏هایت و گرفتارى‏هایت را از نگاه و چهره و حالت‏هایت به هر کس منتقل کنى. سختى‏ها، مهمان تو هستند. آنها را به دل‏هاى همسر و خانواده‏ات سرازیر نکن. اگر ناتوان هستى، با توان‏گرى سفره‏ى دلت را باز کن، تا کارى صورت بگیرد، نه فقط درد دلى بر خاطرى آتش بیندازد.

این خوب است که همسر تو محرم دارایى‏ها و شادى‏هاى تو باشد، ولى‏ لازم نیست که از گرفتارى‏هاى تو و مشکلاتى که رزق تو هستند، سنگینى و سختى ببیند. مگر آنکه کارگشا باشد، نه فقط سنگ صبور.

براى همسرت غیر مستقیم، امنیت و اعتماد را فراهم کن. از محبت و عشق خودت پیش کسانى حرف بزن که براى او حرف مى‏زنند. از خوبى‏هاى او این گونه یاد کن. و همینطور غیر مستقیم و با لطافت گله گزارى کن و امیدوار باش که سامان بگیرد و سر به راه بگذارد. برخوردهاى مستقیم دیرتر مورد اعتماد قرار مى‏گیرند و در صداقت تو تردید مى‏آورند.

جوانى مى‏گفت: گاهى همسرم در چشمم نگاه مى‏کند و با نگرانى ابراز مى‏دارد که تو مرا دوست ندارى. مى‏گویم: چرا دوستت دارم! بیشتر نگاه مى‏کند و گریه سر مى‏دهد: نه دوستم ندارى. بگو به خدا دوستت دارم. و مى‏گویم و نوازشش مى‏کنم ولى دوباره نگاهم مى‏کند و قسمم مى‏دهد و گریه سر مى‏دهد تا آنکه خسته مى‏شوم و داد مى‏زنم که دوستت دارم و فحش مى‏دهم که دوستت دارم و حاصلى ندارد. و رندى هم بود که پیش دیگران از همسرش مى‏گفت که خوب است، که دوستش دارم ولى نمى‏خواهم بشنود، چون لوس مى‏شود و گنجایش ندارد. این رند مى‏دانست هنوز به خانه نرسیده خبرها آمده‏اند و همسرش مى‏خواهد به گونه‏اى ابراز کند و با نگاه و آخر با زبان مى‏پرسد که آیا دوستم دارى و مى‏شنود: براى چه دوستت داشته باشم؟!

همسر با این سؤال و جواب مطمئن‏تر مى‏شود که او را دوست دارد و نمى‏گوید و این گونه راحت‏تر به امنیت مى‏رسد و صداقت را مى‏پذیرد.

احترام امامزاده با متولى است. تو مى‏توانى بدون لج در آوردن و تحریک کردن همسرت را در چشم‏ها و دل‏ها بزرگ کنى. آنجا که تو حُرمت او را مى‏شکنى، دیگران حرمت نگه نمى‏دارند.

در لحظه‏هاى شیرین و در تنهایى، ایجاد انگیزه و مسؤولیت پذیرى، از کارهاى خوب و اساسى است. اینکه خیلى دورها به ما مربوط است و دنیا، دنیاى رابطه‏هاست، از تنگ چشمى و خودخواهى مى‏کاهد. چشم اندازهاى وسیع، همّت مى‏آورد و غافل‏گیرى را مى‏برد. با کار و احساس مسؤولیت، لحظه‏هاى فراغت مزاحم را پر کن. با روابط و پیوندهاى دوستانه، خلاء عاطفى و پر حرفى بى‏حاصل را بارور کن.

زندگى، درگیرى‏ها و سختى‏ها و برخوردهایى دارد. وسوسه‏ها و تحریک‏ها هم هستند. در برخوردها، غرور خود و غرور همسرت را حاکم نگیر. هر دو به حکومت خدا تن بدهید و کلام او را دنبال کنید.

تأمین نیازهاى عاطفى و جنسى و روانى، آشنایى مى‏خواهد. مقدار توجه و هنگام توجه و تعریف و تمجید و یا گلایه و شکایت، هر کدام حدّ و حدودى دارد. در این زمینه‏ها مشورت و تجربه کارساز است.

اگر مى‏بینى که یک روش حاصل نمى‏دهد، تکرار نکن و سماجت نکن.

یک دنده راه نرو، که شرائط، سرعت‏ها و حتى توقف‏ها را مى‏طلبند.

خستگى، لوس بازى، بى‏ادبى و افسردگى و دلمردگى هم از علامت‏هایى هستند که نشان مى‏دهند، نیازى در میان هست و یا روش تو اشتباه است. باید تجدید نظر کرد و مشورت خواست.

قهر و تندى مکرر، جسارت مى‏آورد و حرمت‏ها را مى‏درد. پس از جذب و دلبستگى، قهر مى‏تواند اهرم مفیدى باشد بخصوص آنجا که توضیح و تبیینى هم در کار آمده باشد و در هنگام مناسبى انجام شده باشد. در لحظه‏اى‏ که همسر تو انگیزه‏ى درگیرى دارد و مقاومت نشان مى‏دهد، درگیرى را آغاز نکن. در جمع، در برابر چشم حامى و مدافع، درگیرى بى‏زمینه است و زیر پاى تو سست است. یا باید زیاده روى کنى و یا شکست بخورى و زمین‏گیر شوى.

نقطه ضعف‏هاى تو، تو را مى‏گشاید، پس آنها را اصلاح کن و یا پنهان بدار.

نقطه ضعف‏هاى همسر تو، مى‏تواند اهرم حرکت و تسخیر و تغییر و تربیت او باشد. از این وسیله با دقت و مشورت مى‏توانى بهره‏مند شوى.

در خانواده‏هاى شلوغ، درگیرى‏ها زیادتر است. باید ظرف‏هاى شکستنى را با حائل و پوشش‏هایى همراه ساخت که نشکنند.

مادر و پدرت را در برابر همسرت مگذار. خواسته‏هاى آنها و دوستانت را، با زبان خواسته‏هاى خودت مطرح کن. محبت به تو، سختى خواسته‏ها را کم مى‏نماید.

تو که روابط بسیار و مشکلات زیادى دارى، همسرت را براى برخورد و تحمل آمادگى بده. براى بار سال‏ها و ماه‏ها، روزهایى یا ساعت‏هایى بار آنها را بردار. این گونه همکارى را به آنها بیاموز.

آن کس که نیرومندتر و با ظرفیت‏تر است، بار بیشترى را برمى‏دارد. تو که پاى زندگى هستى، رجل و مرد خانه هستى، از بارها شانه خالى مکن.

تو که پیوند را خواسته‏اى به جدایى فکر نکن، حتى اگر همسر تو جدایى را خواست و تو هم در دل خواستار بودى، شتاب نکن. جوان‏مرد، بارى را که برداشته به زمین نمى‏کوبد و حتى تا آنجا که معقول است، زمین نمى‏گذارد.

اگر جدایى آخرین درمان بود، در هنگام جدایى از احسان چشم پوشى‏ نکن. انتقام نگیر. إِمْساکٌ بِمَعْرُوف أَوْ تَسْریحٌ بِاحْسان؛ «1»

 با خوبى نگاه داشتن، یا با احسان و زیبایى رها کردن، این دستور خداست.

فرزندان را در مشکلات خود داخل نکنید و آنها را آتش جهنم خود نسازید. استفاده از هر راهى جوانمردى نیست.

فرزندان خود را راه رفتن بیاموز، به دوش نکش. میان آنها و مشکلاتشان حایل نشو. بگذار مشکل را تجربه کنند و راه حل را بیاموزند.

از دور به آنها راه بهتر را غیر مستقیم بیاموز، تا اعتماد به نفس و تجربه اندوزى آنها لطمه نبیند.

آنگونه باش که اگر تو را ندیدند، هوایت بى‏قرارشان کند و اگر حضورت را بدست آوردند، غنیمت بشمارند و اگر غایب شدى، به سراغت بیایند و اگر مُردى و رفتى، جاى خالى تو را احساس کنند. همسر و همراه و همدل و هماهنگ باش.

این حرف‏ها چکیده‏ى روایات و آیاتى است که این گونه دسته بندى شده.

از این بارش سبز و شاداب بهره‏مند باش.

منبع: روابط متکامل زن و مرد/ص 19